Cieśnina Bosfor, która łączy Morze Czarne z morzem Marmara, ma 32 km długości, od 500 metrów do 3 km szerokości i od 50 do 120 metrów głębokości (przeciętnie 60 metrów). Jej losy zdominowały zarówno historię Stambułu, jak i dzieje państw, których miasto to było stolicą.

Według greckiego mitu, Zeus zdradził swą żonę Herę, wdając się w romans z Io. By wybrnąć z kłopotliwej sytuacji, zamienił swą byłą kochankę w jałówkę. Hera natychmiast sprowadziła ogromnego gza, który użądlił krowę i popędził przez cieśninę. W starożytnym języku greckim bous oznacza krowę, a poros przejście, tak więc łącząc te dwa słowa, otrzymuje się nazwę Bosfor - "miejsce, gdzie przeszła krowa".

Od najwcześniejszych lat Bosfor stanowił szlak morski, którym wyruszano na spotkanie wielkiej przygody. Przypuszcza się, że nawet wojaże Ulissesa przywiodły go na te wody. Legendarny Byzas, założyciel Bizancjum, zdołał przemierzyć cieśninę jeszcze przed narodzinami Jezusa. Mehmed Zdobywca wzniósł dwie ogromne fortece, strzegące najwęższego punktu Bosforu, by łatwiej odciąć wrogim okrętom dostęp do brzegów. Każdej wiosny wody cieśniny przez kilka dni przemierzała potężna armia osmańska, wybierająca się na kolejne podboje do Azji. Dopiero pod koniec I wojny światowej stolica skapitulowała pod ostrzałem dział okrętów alianckich zakotwiczonych w cieśninie. Po proklamowaniu republiki ostatni sułtan Imperium Osmańskiego niepostrzeżenie wsiadł do łodzi i wypłynął na wody Bosforu. Na wygnanie odpłynął na pokładzie brytyjskiego okrętu wojennego.

Błękitny Meczet
Sułtan Ahmed I (1603-1617) postanowił wybudować meczet, który konkurowałby; a może wręcz prześcignął architektoniczne osiągnięcie Justyniana. Trzeba przyznać, że był bliski osiągnięcia celu. Sultan Ahmet Camii, czyli Meczet Sułtana Ahmeda lub Błękitny Meczet, to triumf harmonii, proporcji i elegancji. Architektowi, Mehmedowi Adze, udało się sprawić, że meczet robi podobne wrażenie z zewnątrz, jak Aya Sofya od wewnątrz.

Błękitny Meczet to klasyczny przykład architektury osmańskiej. Centralną pozycję na dziedzińcu wejściowym zajmuje fontanna ablucyjna. Portyk ciągnący się wzdłuż trzech boków zapewnia ochłodę podczas upałów i może służyć jako miejsce modlitwy, medytacji czy nauki.

Znajdujące się w świątyni witraże nie są oryginalne, chociaż na takie wyglądają. Półkopuły i kopułę główną pokrywają piękne arabeski. Określenie "błękitny" w nazwie meczetu wzięło się od koloru płytek fajansowych z Izniku, którymi pokryte są ściany, szczególnie w galerii.

Aya Sofya
Kościół Mądrości Bożej (po łacinie: Sancta Sophia, po grecku: Hagia Sofia, po turecku: Aya Sofya) nie został tak nazwany od imienia świętej, ale od świętej (sancta, hagia) mądrości (sofia). Kościół ten postawił cesarz Justynian (527-565), próbując w ten sposób jeszcze raz uratować wielkość Imperium Rzymskiego.

Świątynia została usytuowana na terenie bizantyjskiego akropolu, gdzie poprzednio znajdował się dawny kościół Sancta Sophia, zburzony w 532 r. podczas buntu Nika. Świątynia Justyniana została ukończona w 537 r. i niepodzielnie królowała jako największy kościół chrześcijańskiego świata aż do osmańskiego podboju Konstantynopola w 1453 r.

Osmańskie żyrandole, zwisające nisko nad posadzką, są tak skonstruowane, by ich światło harmonizowało ze światłem rzucanym przez rzędy małych lampek oliwnych, umieszczonych wzdłuż balustrad galerii oraz u podstawy kopuły. Widok wszystkich zapalonych lamp, zapach kadzidła i wersety ortodoksyjnej liturgii, odbijające się głuchym echem w tym ogromnym wnętrzu, które towarzyszyły niezwykłemu wydarzeniu rangi państwowej - wszystko to musiało być niezwykle imponujące.

Wielkie medaliony z wyrytymi pozłacanymi arabskimi literami dodano w połowie XIX w. Wykonał je mistrz kaligrafii - Mustafa Izzet Efendi. Inskrypcja obejmuje imiona Boga (Allaha), Mahometa i pierwszych kalifów: Alego i Abu Akra.

Yerebatan Saraj ("Zatopiony Pałac), dawniej zwany Cysterną Basilica., to wspaniała bizantyjska cysterna, 70 metrów szeroka i 140 metrów głęboka. Cysternę tę całkowicie odrestaurowano i obecnie korytarze rozświetlają nastrojowe lampki, a z ukrytych głośników rozchodzi się po labiryncie tajemnych przejść muzyka klasyczna.
Cysternę zbudował Justynian Wielki (527-65). Dach podtrzymuje 336 kolumn. Z tyłu znajduje się kolumna z odwróconym kapitelem, pełniącym funkcję cokołu.

Meczet Sułtana Sulejmana Wspaniałego czyli Suleymaniye Camii , to największy meczet w Stambule. Zajmuje szczyt jednego ze stambulskich wzgórz, dominuje ponad Złotym Rogiem i jest wspaniałym punktem orientacyjnym dla całego miasta. Ten największy ze wszystkich tureckich meczetów zbudowany został w latach 1550-1557 przez największego, najbogatszego i najpotężniejszego z sułtanów osmańskich, Sulejmana I Wspaniałego (1520-66). Turcy nadali temu władcy przydomek Kanuni - Prawodawca - i czczą go bardziej za kodyfikację prawa cesarskiego niż za wspaniały styl architektoniczny.
Sulejman, wielki budowniczy, odbudował mury w Jerozolimie (od 1516 roku miasta osmańskiego) oraz wzniósł niezliczoną ilość innych budowli na terenie całego imperium. Był też mecenasem Mimara Sinana, największego tureckiego architekta.
Większość zwiedzających wchodzi do meczetu bocznymi drzwiami. Co prawda jest to najdogodniejsze wejście od strony Beyazit, lecz właściwy efekt daje dopiero wejście od strony północno-zachodniej, można wtedy ogarnąć wzrokiem wszystkie cztery minarety i ogromne, "falujące" kopuły.
Wnętrze meczetu oszałamia wielkością i zaskakuje prostotą. Niewiele jest tu zdobień poza pięknymi kafelkami z Izniku w mihrabie, wspaniałymi witrażami autorstwa Ibrahima Pijaka oraz czterema masywnymi kolumnami, z których jedna pochodzi z Baalbek, jedna z Aleksandrii i dwie z bizantyjskich pałaców w Stambule. Arabeski malowane na kopule to uzupełnienia z XIX wieku, ostatnio odrestaurowane.

Topkapi. Pałac Topkapi był rezydencją sułtanów przez około trzy wieki. Mehmed Zdobywca rozpoczął jego budowę w 1453 r., zaraz po zdobyciu miasta, i mieszkał tutaj do śmierci w 1481 r. Aż do XIX w. następujący po sobie władcy w tym miejscu kolejne akty dramatu osmańskiej monarchii.
Topkapi powiększał się i zmieniał na przestrzeni wieków, lecz jego podstawowy, czterodziedzińcowy układ został zachowany. Minąwszy wspaniałą bramę tuż za Aya Sofya, wchodzi się na pierwszy dziedziniec - Birinci Avlu (Dziedziniec Janczarów). Po lewej stronie mieści się dawny kościół św. Yzeny lub kościół Bożego Pokoju.
Ortakapi (Brama Środkowa, zwana też Bramą Pozdrowień lub Bab-us Selam) otwiera drogę do pałacowego Drugiego Dziedzińca, na którym niegdyś radzono o sprawach państwowych. Jedynie sułtanowi i królowej matce (valide sultan) wolno było przejechać przez tę bramę konno. Wszyscy inni, w tym także wielki wezyr, musieli zsiąść z konia. Stojącą do dnia dzisiejszego bramę wzniósł w 1524 r. Sulejman Wspaniały. Przy budowie zatrudnił on architektów i budowniczych, których przywiózł z podbitych Węgier.
Drugi Dziedziniec kryje w sobie malowniczy park. Topkapi wybudowano w stylu pałacu europejskiego - jako jeden duży budynek otoczony ogrodami. Jest to raczej przypominający ufortyfikowany obóz ciąg pawilonów, kuchni, koszar, sal recepcyjnych, altan, wreszcie komnat mieszkalnych usytuowanych wokół zamkniętej przestrzeni.
Po prawej stronie, w ogromnych pałacowych kuchniach podziwiać można niewielką część wspaniałej pałacowej kolekcji chińskiej porcelany (celadon). Jest tam również kolekcja porcelany europejskiej, i osmańskiej oraz szkła.

Hipodrom. Hipodrom pełnił rolę centrum bizantyjskiego życia przez 1000 lat, a osmańskiego przez lat 400.
W 1204 r. wojska czwartej krucjaty splądrowały Konstantynopol i zdarły wszystkie brązowe płyty pokrywające wspaniały kamienny obelisk na południowym krańcu hipodromu. Uczynili to w błędnym przekonaniu, iż płyty są ze złota. Obelisk ten, zwany kolumną Konstantyna Porfirogenety pochodzi zapewne z czasów Teodozjusza Wielkiego. Krzyżowcy skradli także słynną "kwadrygę" - czwórkę koni odlaną z brązu, obecnie znajdującą się powyżej wejścia do kościoła Św. Marka w Wenecji. W północnym końcu hipodromu znajduje się kunsztownej roboty fontanna Cesarza Wilhelma II.
Imponujący, pokryty hieroglifami, granitowy obelisk nosi nazwę Obeliska Teodozjusza. Został on wyrzeźbiony w Egipcie około 1500 r. p.n.e. Według tego, co głoszą hieroglify, obelisk ten wzniesiono w Heliopolis (obecnie przedmieścia Kairu), by upamiętnić zwycięstwa Totmesa III (1504-1450 r. p.n.e.). W 390 r. n.e. cesarz bizantyjski Teodozjusz kazał przywieźć go z Egiptu do Konstantynopola i ustawić na marmurowym piedestale z wyrzeźbionymi scenami, przedstawiającymi jego samego podczas dworskich uroczystości, także wyścigów na hipodromie. Niestety kamienne rzeźby Teodozjusza bardzo źle zniosły wielowiekowe oddziaływanie czynników atmosferycznych. Natomiast imponujący obelisk, uniesiony nieco ponad piedestałem na 4 brązowych blokach, ma tak ostre krawędzie i wyraźne napisy, jak w dniu wycięcia go z granitowej skały w Górnym Egipcie 3500 lat temu. W ciągu wieków wiele obelisków przetransportowano do Paryża (Place de la Concorde), Londynu (Igła Kleopatry), Nowego Jorku, Rzymu i Florencji. Kilkanaście pozostało w Egipcie. Na południe od obelisku ku czci Teodozjusza znajduje się spiralna kolumna z brązu, wychodząca z zagłębienia w ziemi. Niegdyś była ona o wiele wyższa i zakończona trzema wężowymi głowami.