Wg tradycji greckiej w starożytności bogaty gród w Troadzie w pn.-zach. Azji Mniejszej, u ujścia rzeki Skamander do Morza Egejskiego, zdobyty i złupiony przez Achajów, uwieczniony w "Iliadzie" przez Homera. W "Iliadzie" miasto nosiło nazwę Illion. Wojna toczyła się w XIII w. p.n.e., a brali w niej udział Agamemnon, Achilles, Odyseusz, Patrokles i Nestor po stronie achajskiej oraz Priam ze swoimi synami: Hektorem i Parysem po stronie trojańskiej. Homer nie wspomina o handlowej rywalizacji między Trojanami a Achajami, która była prawdziwą przyczyną wojny. Według niego, zarzewiem walk stało się porwanie przez Parysa pięknej Heleny, żony króla Sparty Menelaosa, który poprosił Achajów o pomoc w jej odzyskaniu. Wojna trwała 10 lat. W końcu Odyseusz wpadł na pomysł zdobycia Troi podstępem. Achajowie zbudowali drewnianego konia i porzucili go w swoim obozie, odstępując od murów oblężonego miasta. Radujący się ze zwycięstwa Trojańczycy, nie zważając na ostrzegawcze słowa Kasandry, wciągnęli do Troi konia, w którym ukryli się achajscy wojownicy. Jedna z teorii głosi, że trzęsienie ziemi, które nawiedziło Troję w 1250 r. p.n.e., dało Achajom okazję do wdarcia się do miasta. W podzięce Grecy wznieśli Posejdonowi, bogu wstrząsającemu ziemią, monumentalny drewniany posąg konia.

W 1871 r. jej pozostałości odkrył niemiecki archeolog - amator Heinrich Schliemann (1822-1890) na wzgórzu Hisarlik u wejścia do Hellespontu (obecnie Dardanele). Odkrył cztery starożytne miasta leżące warstwowo jedno na drugim, uszkadzając jednocześnie pozostałości trzech innych. Głównym celem Schliemanna było odkrycie skarbu króla Priama i w ostatnim dniu prowadzenia prac wykopaliskowych rzeczywiście znalazł kosztowności ze złota. Jednak to, co w jego przekonaniu pochodziło z czasów Troi Homera, obecnie uważane jest za własność królowej bądź księżniczki z czasów tzw. Troi II. Skarb Schliemanna przepadł w czasie II wojny światowej i dopiero niedawno odnaleziono go w Rosji. Obecnie przechowywany jest w moskiewskim Muzeum im. Puszkina i stanowi przedmiot nieustannych sporów o prawo do jego własności.

Prace wykopaliskowe prowadzone przez Schliemanna i jego następców doprowadziły do odkrycia starożytnych miast pochodzących sprzed 3000 p.n.e. Pierwsze plemiona zamieszkiwały te tereny już w epoce brązu. Miasta nazwane Troją I i Troją V (3000-1700 p.n.e.) charakteryzowały się podobną kulturą, natomiast Troja VI (1700-1250 p.n.e.) nosiła piętno wpływów nowych mieszkańców - ludów indoeuropejskich spokrewnionych z Mykeńczykami. Ożywiony handel z Mykenami przyniósł trojańczykom dobrobyt, a miasto w tym czasie podwoiło swoje rozmiary. Archeolodzy wciąż nie mogą się zgodzić co do faktu, czy Troja VI czy też Troja VII była legendarnym miastem króla Priama. Większość z nich opowiada się za Troją VI, twierdząc, że silne trzęsienie ziemi, które w 1250 r. p.n.e. zburzyło jej mury, przyspieszyło jedynie zwycięstwo Achajów.

Na szczątkach homeryckiej Troi powstała Troja VII (1250-1050 p.n.e.). Prawdopodobnie w 1240 r. p.n.e. Achajowie spalili miasto, a ok. 1190 r. p.n.e. na tereny te przybyły plemiona bałkańskie i miasto na 400 lat popadło w zapomnienie. Odżyło dopiero za panowania Greków (Troja VIII, 700-85 p.n.e.), a następnie w czasach rzymskich podbojów (Troja IX, 85 r. p.n.e.-500 r. n.e.). Przez pewien czas Konstantyn Wielki myślał nawet o zbudowaniu tu nowej stolicy swoich wschodnich włości, lecz w końcu jego wybór padł na Bizancjum.