Kresy Wschodnie 2002CHOCIM
CHOCIM - pierwszy zamek zbudowano za Rusi Kijowskiej, później twierdza mołdawska, następnie turecka. Miejsce dwóch wielkich bitew z Turkami - w 1621 r. i 1672 r. Godny uwagi jest stary zamek nad Dniestrem, forteca z XVIII w. budowana przez inżynierów francuskich dla Turków, cerkiew św. Aleksandra Newskiego, dawne wały oraz pomnik Piotra Konaszewicza Sahajdacznego.

ZAMEK. Położony jest na prawym brzegu Dniestru, w głębokiej niecce, na skalnym cyplu między rzeką a jarem wpadającego do niej potoku.
Był to ważny punkt strategiczny, usytuowany na przecięciu się szlaków handlowych, strzegący przeprawy i drogi schodzącej jarem od południowego-zachodu. Niegdyś ziemie te wchodziły w skład Rusi Kijowskiej, a następnie Księstwa Halickiego. Istniał wówczas gród z umocnieniami drewnianymi. Po połowie XIII w. powstała pierwsza twierdza murowana, położona na końcu skalnego cypla. Pozostały z niej fragmenty murów z wapienia, odkryte na dziedzińcu zamku i w grubości jego wschodniej ściany. Na południe od grodu, oddzielonego fosą, rozciągało się podgrodzie.

Zamek w Chocimiu został umocniony, w drugiej połowie XIV w., ale najważniejsza przebudowa miała miejsce w trzeciej ćwierci XV w. w czasach hospodara Stefana III Wielkiego (1457-1504), ukończono ją około 1480 r. Zamek zbudowany został od nowa, zachowując tylko niewielki fragment starej ściany. Założony na nieregularnym, wydłużonym planie, dostosowanym do rzeźby terenu, zajął cały obszar staroruskiego grodu i podgrodzia. Poziom dziedzińców został podniesiony o 8-10 m, potężne mury miały 8 m grubości i były wzmocnione sześcioma basztami i wieżami. Dolne partie twierdzy tworzyły monolit posadowiony w znacznej części na litej skale. Mury i baszty zwieńczone były krenelażami, wzdłuż murów ciągnęły się ganki strzeleckie. W północnej części zamku, położonej na krańcu cypla, znajdował się dziedziniec wewnętrzny z potężną czworoboczną wieżą ostatniej obrony, występującą poza obwód murów od północy, wyposażoną w trzy kondygnacje strzelnic oraz z dwoma budynkami pałacowymi od południa (na miejscu zasypanej fosy, dzielącej dawny gród od podgrodzia), połączonymi budynkiem bramnym. Zachował się jedynie dwukondygnacyjny pałac zachodni, przetrwały w nim częściowo gotyckie portale i okna w profilowanych obramieniach oraz kamienne ławy we wnękach okiennych. Na dziedzińcu zewnętrznym wzdłuż murów wschodnich usytuowany był budynek mieszkalny dla załogi twierdzy i przylegająca doń kaplica zamkowa, wyposażona w romańsko-gotycki portal w kruchcie od zachodu, ostrołukowe okna. W południowym odcinku murów zamkowych znajdowała się wieża bramna, flankowana basztami, okrągłą od zachodu i czworoboczną od wschodu (dziś nieistniejącą). Baszta następna na planie kolistym wtopiona była w mur zachodni przy budynku pałacowym, a ostatnia, czworoboczna stała w połowie wschodniego odcinka murów. Zamek wzniesiony z kamienia, otrzymał oblicowanie z dekoracyjnymi pasami geometrycznych wzorów, wykonanych z cegły (motywy kratki, szachownicy, trójkątów zwieńczonych krzyżykami), co wskazuje na idące z południa wpływy bizantyjskie.

W 1538 r. zamek zajęły, wojska polskie i wysadziły część murów. W latach 1540-1544 odbudowano wieżę zachodnią oraz przesunięto mury twierdzy o 25 m w stronę południową, wznosząc nowy budynek bramny, z fosą od wewnętrznej i zewnętrznej strony i z dwoma zwodzonymi mostami.

W XVII w. zamek chocimski, jako twierdza graniczna, przechodził z rąk do rąk. W 1615 r. zdobyły go wojska magnatów polskich, w 1616 r. został zwrócony Mołdawii. W 1621 r. miała miejsce zwycięska obrona obozu warownego pod Chocimiem pod wodzą Karola Chodkiewicza, hetmana wielkiego litewskiego, który zmarł na zamku chocimskim. Po jego śmierci dowództwo objął Stanisław Lubomirski; wojska polsko-litewskie, wspomagane przez oddziały kozackie z Piotrem Konaszewiczem Sahajdacznym, pokonały przeważające siły tureckie. Przywrócono granicę polsko-turecką na Dniestrze, Chocim pozostał przy Turcji. W 1673 r. Jan Sobieski, wówczas hetman wielki koronny, pokonał pod Chocimiem Turków.

Na początku XVIII w. Turcy korzystając z pomocy inżynierów francuskich, zbudowali wokół zamku tzw. Nową twierdzę. Miała ona kształt nieregularnego czworoboku i zajmowała powierzchnię około 250 x 1200 m. Wały ziemne, z siedmioma bastionami i pięcioma bramami, oblicowane były od strony zewnętrznej kamieniem; otaczała je głęboka fosa z kamiennym przeciwstokiem. W obrębie twierdzy znajdowały się koszary, warsztaty, meczet z minaretom, łaźnie, stajnie, magazyny W 1812 r. układem w Bukareszcie Chocim został oddany Rosji. W 1835 r. zbudowano dla stacjonującego w twierdzy rosyjskiego garnizonu cerkiew Aleksandra Newskiego. Po połowie XIX w. zamek stracił obronne znaczenie. Do dnia dzisiejszego zachował się niemal w całości.


Powrót