Miasto historyczne jest położone na kilku wzgórzach na prawym brzegu Dniepru, przedzielonych głębokimi jarami; najważniejsze wzgórze, zwane Miastem Górnym z soborem Św. Zofii w czasach Jarosława Mądrego zostało opasane murami z 4 bramami (najbardziej znane Złote Wrota z 1037); w dole znajduje się miasto targowe, na tzw. Padole, dochodzące do Dniepru; między Miastem Górnym a Padołem - głowna arteria Kijowa - Kreszczatik; opodal Miasta Górnego na wzgórzu - najważniejszy monastyr Kijowa - Peczerska Ławra. Mimo zniszczeń zachowało się wiele zabytków z różnych epok historycznych: sobór Św. Zofii (XI-XII w., rozbud. XVII-XVIII w.) z cennymi freskami i mozaikami autorstwa artystów bizantyjskich i ruskich, obok dzwonnica (XVIII-XIX w.), dom metropolity (1. poł. XVIII w.), brama Zaborowska (poł. XVIII w.). Obok Ławry Peczerskiej - monastyry, m.in.: Bratski z cerkwią Św. Ducha (XVII-XVIII w.), przy którym od 1701 Akademia Kijowska, Fłorowski z zabudowaniami z XVII-XVIII w. i Wozniesieński XVIII w.). Na przedmieściu Kijowa monastyr Wydubiecki założony w XI w. (obecne zabudowania z XVII-XVIII w., m.in. cerkiew Św. Jerzego z końca XVII w.). Liczne cerkwie, m.in.: Kiryłowska i Spaska z XII w., Iljińska XVII w.), Pokrowska (XVIII w.), okazała barokowa cerkiew Św. Andrzeja (1747-53, wg projektu W.W. Rastrellego), sobór Władymirski (poł. XIX w.); pałac Maryjski (poł. XVIII w., wg projektu Rastrellego) z geometrycznym założeniem ogrodowym, dom gubernatora (2. poł. XVIII w.), Uniwersytet Św. Włodzimierza (1. poł. XIX w.), gmach muzeum sztuki (koniec XIX w.), dom własny architekta W. Grodeckiego (XIX/XX w.); cytadela zbudowana z inicjatywy Piotra I (rozbud. XVII i XIX w.); kolumna poświęcona pamięci nadania praw miejskich (pocz. XIX w.). Nie zachował się żaden z dawnych kościołów katolickich wzniesionych na Padole w XVI i XVII w. (dominikański, jezuicki i bernardyński); istnieją: kościół Św. Aleksandra (1. poł. XIX w., wg projektu F. Miechowicza, po 1945 zamieniony na planetarium, zwrócony wiernym 1990) i Św. Mikołaja (XIX/XX w., wg projektu Grodeckiego i S. Wałowskiego).

PECZERSKA ŁAWRA. Zespół kilkudziesięciu budowli o przeznaczeniu kultowym, mieszkalnym, kulturalnym i gospodarczym; założona w Kijowie w XI w. przez ks. Jarosława Mądrego na wyniosłym wzgórzu nad Dnieprem. W olbrzymim podziemiu korytarze, a w nich liczne kaplice i grobowce mnichów w pieczarach (stąd nazwa). Odegrała ważną rolę w rozwoju kultury, przyczyniając się do odrodzenia Cerkwi prawosławnej pod względem duchowym; była ośrodkiem latopisarstwa; w XVII w. powstały tu drukarnia (1606), szkoła (1631) i pracownie artystów; uległa wpływom kultury łacińskiej za pośrednictwem Rzeczypospolitej. Po 1945 zamieniona na muzeum; do Ławry Peczerskiej ponownie 1990 wrócili mnisi. Wśród licznych budowli najważniejszy był sobór Uspieński (1073-78, przebud. w poł. XVIII w.), zburzony 1941-43; zniszczony został nagrobek dobrodzieja Ławry - ks. Konstantego Ostrogskiego. Zachowana wysoka dzwonnica Wielka (poł. XVIII w.) i cerkiew nad bramą (XVII-XVIII w.).