Łuck, Łućk, miasto w zachodniej części Ukrainy, nad rzeką Styr (dopływ Prypeci), ośrodek administracyjny w obwodzie wołyńskim.
Jedno z najstarszych miast Wołynia, wzmiankowane 1085. Początkowo w granicach księstwa kijowskiego, następnie włodzimiersko-wołyńskiego
i halicko-wołyńskiego. 1240 zniszczony przez Tatarów. W XIII w. stolica księstwa i siedziba biskupa prawosławnego. 1320 zajęty przez Litwę.
1349 przejściowo opanowany przez Kazimierza III Wielkiego, obiekt sporu między Wielkim Księstwem Litewskim i Polską. Od 1428 siedziba
biskupstwa katolickiego. 1432 prawa miejskie. 1569 wcielony do Korony, stolica województwa wołyńskiego.
Zabytki: fragmenty zamku Górnego - mury obronne z 3 basztami (XIII-XIV, XVI w.), tzw. dom szlachecki XVIII w.) i tzw. dom biskupi
(XVIII w.), fragmenty Zamku Dolnego z Basztą Czartoryskich (XIV-XV w.). Fragmenty zabudowań klasztoru Brygidek (XVII-XVIII w.). Kościół
Jezuitów (1606-1610, po 1781 przebudowany na katedrę rzymskokatolicką). Kościół i klasztor Bernardynów (1752-1755, od 2. połowy XIX cerkiew
katedralna). Klasztory: Bazylianów (XVII w.), Dominikanów (XVII w.), Trynitarzy (XVIII w.), Szarytek (XVIII w.). Dwie cerkwie
greckokatolickie (XVI w.). Synagoga obronna (tzw. mały zamek, XV w.). Domy (XVI-XVIII w.).
ZAMEK
Zamek zajmuje niewysokie wzniesienie, na wschodnich krańcach miasta, położone w zakolu rzeki Styr, u ujścia do niej rzeczki Mały Głuszec.
Miejscowość Łuck wzmiankowana była już w XI w. W XII w. stała się stolicą księstwa ruskiego, a od 1321 r. znalazła się w granicach Litwy.
Po unii lubelskiej w 1569 r. Łuck, wraz z województwem wołyńskim, włączony zastał do Korony.
Pierwotna warownia, wzniesiona zapewne w XI w., była budowlą drewnianą, wzmocnioną wałami drewniano-ziemnymi i fosą. Na jej miejscu na
przełomie XIII i XIV w. powstał zamek murowany. W połowie XIV w. był siedzibą wojewody wołyńskiego, księcia Lubarta Gedyminowicza.
Zamek, na nieregularnym planie, dostosowanym do konfiguracji wzgórza, otrzymał kształt zbliżony do trójkąta, z basztami na narożach
i murem obronnym, którego obwód przebiegał wzdłuż krawędzi wzniesienia. Wjazd na zamek prowadził od zachodu przez most zwodzony i basztę
bramną, której przejazd przekryty był sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Baszta, pierwotnie trzykondygnacyjna, w XVI w. została podwyższona
o dwie kondygnacje, a na początku XVII w. zwieńczona attyką. Podobnym przeobrażeniom uległy dwie pozostałe baszty. Usytuowana
w południowo-wschodnim narożniku zamku, nad rzeką Styr, od której wzięła nazwę baszta Styrowa, kwadratowa w planie, pierwotnie również miała
trzy kondygnacje; w XVI w. nadbudowano jeszcze jedną, na początku XVII w. wieńcząc ją attyką. Zajmująca narożnik północny założenia
baszta Władycza, podniesiona została o jedną kondygnację. Mury obronne zamku w XV w. zmodernizowano, dostosowując je do broni palnej.
Na niektórych odcinkach podwyższono mur, zamurowano wręby krenelaża; zastępując je dwoma lub trzema rzędami strzelnic, dostępnych
z drewnianego, krytego ganku.
Cały zamek został wzniesiony z cegły. Nie zachował się dom książęcy, przylegający do południowego odcinka murów. Na jego miejscu w 1789 r.,
gdy zamek utracił obronne znaczenie, wzniesiono dwór (tzw. dom szlachecki), parterowy, nakryty łamanym dachem. Zniszczeniu uległ również,
zajmujący centralną część dziedzińca, sobór św. Jana Teologa. Na początku XIX w. w północnym narożniku dziedzińca zbudowano
klasycystyczny pałac biskupi.
|