Kresy Wschodnie 2002ŚWIRZ
KOŚCIÓŁ P.W. TRÓJCY ŚW. I WNIEBOWZIĘCIA MATKI BOSKIEJ.
Początkowo kościołem z XV w. opiekowali się dominikanie. Obecny kościół ufundował w 1546 r. Andrzej Świrski (konsekracja w 1561 r.).
Pierwotnie musiała to być budowla gotycko-renesansowa, ale obecny jej stan jest wynikiem przebudów w XVII i XVIII w. Kościół jest
jednonawowy, z dwiema kaplicami po bokach prezbiterium nadającymi całości kształt krzyżowy. Nie zachowały się żadne elementy wyposażenia
kościoła, z wyjątkiem kamiennej płyty nagrobnej Gabriela Świrskiego, znalezionej niedawno w podziemiach.
Zamek w Świrzu mógł powstać już w XV w. i wiązany bywa z rodem książąt Świrskich. Jakieś prace prowadzone były w XVI w. (data 1530 nad portalem). W XVII w. przeszedł na własność Cetnerów. Zniszczony został w 1648 r. w czasie wojen kozackich. Aleksander Cetner (zm. 1687 r.), kasztelan halicki i chorąży podolski, gruntownie przebudował zamek około połowy XVII w. W pracach zapewne brał udział architekt i inżynier wojskowy, Paweł Grodzicki.
Czworoboczne baszty umieszczono w skrzydle północnym zamku oraz na zewnątrz murów skrzydła zachodniego, przy dziedzińcu gospodarczym. Prowadziła do niego znajdująca się w murze południowym brama, ujęta w półkoliście zamknięty portal. Zamek zdobyty w 1772 r. przez Turków, wkrótce został naprawiony i wytrzymał oblężenie w 1675 r. Po pierwszym rozbiorze Polski znalazł się w zaborze austriackim. W rękach rodziny Cetnerów pozostawał do lat dwudziestych XIX w. Później zmieniał często właścicieli, aż wreszcie na początku XX w. nabyła go Irena z Wolańskich, ona Roberta Lamezana. Odbudowany w 1907r., spłonął w 1914 r. i ponownie został odnowiony po 1920 r. Ostatnimi właścicielami Świrza przed 1939 r. byli Irena z Lamezanów i jej mąż Tadeusz Komorowski, "Bór", dowódca Armii Krajowej i powstania warszawskiego.
|
ZAMEK.
Położony jest na stromym wzniesieniu, otoczonym z trzech stron bagnistymi łąkami (dziś zalewem) i połączonym z sąsiednim wzgórkiem długim
mostem (pierwotnie zwodzonym) nad pogłębionym sztucznie parowem. 
Po przebudowie XVII-wiecznej zamek nosił charakter obronnej rezydencji. Murowany był z kamienia i cegły, tynkowany. Miał kształt prawie
regularnego czworoboku parterowej zabudowy wokół dwóch, przylegających do siebie dziedzińców, położonych na różnych poziomach i połączonych
schodami. Oba dziedzińce, paradny, otoczony skrzydłami mieszkalnymi, i leżący niżej gospodarczy (z pomieszczeniami dla służby i stajniami),
miały osobne wjazdy. Wjazd główny mieścił się w wieży bramnej na osi skrzydła zamykającego od południa dziedziniec paradny. Skrzydło to,
flankowane przez dwie kwadratowe baszty, było potraktowane najbardziej ozdobnie. 