Kresy Wschodnie 2002ZASŁAW
Zasław, Iziasław, miasto na Ukrainie, nad rzeką Horyń (dopływ Prypeci), w obwodzie chmielnickim. Założony w 1141, jedno z najstarszych miast na Wołyniu. Od 1. połowy XIV w. należał do Wielkiego Księstwa Litewskiego, po unii lubelskiej (1569) włączony do Korony. W XIV w. w posiadaniu Ostrogskich, w XV-XVII w. Zasławskich, następnie Sanguszków. Prawa miejskie w 2. połowie XV w. W 1648 opanowany przez Kozaków B. Chmielnickiego.

Zabytki: zamek Zasławskich (XVI w., przebudowany w XVIII w. - P. Fontana, zniszczony po 1945), kościół i klasztor Bernardynów (1606-1610), kościół parafialny (2. połowa XVIII w. - P.Fontana, przebudowany po 1945), ruiny zniszczonego w 1945 kościoła i klasztoru Misjonarzy (1750-1760 - P.Fontana).

KOŚCIÓŁ P.W. ŚW. MICHAŁA I KLASZTOR OO. BERNARDYNÓW. Fundatorem klasztoru był książę Janusz Zasławski. Budowa trwała od 1604 do 1630 r. W czasie buntu Chmielnickiego 1648 r. zespół klasztorny został całkowicie zniszczony. Ponowna fundacja była zasługą marszałka wielkiego litewskiego, księcia Pawła Karola Sanguszki. Odbudowę kościoła rozpoczęto w 1727 r. Konsekracji w 1744 r. dokonał biskup łucki Franciszek Kobielski. Po rozbiorach Zasław znalazł się w granicach imperium rosyjskiego, a sam klasztor dekretem carskim został uznany za tzw. etatowy (mieli w nim mieszkać do śmierci bernardyni usuwani z likwidowanych klasztorów, a po zgonie ostatniego z nich klasztor miano zamknąć). Zakonnicy wrócili do Zasławia w 1919 r., ale wobec niewystarczającej liczby duchownych opuścili klasztor w 1933 r., zabierając archiwum i dzieła sztuki złotniczej.
Klasztor otaczały mury obronne (wysokości około 6 m) z bramami i wieżami, z których zachowała się do dnia dzisiejszego jedynie zachodnia kurtyna z trójprzęsłową dzwonnicą. Obecnie w klasztorze, podobnie jak w Brzeżanach i Sokalu, znajduje się więzienie.

PAŁAC. Kolejnymi dziedzicami Zasławia, leżącego nad górnym Horyniem, byli Ostrogscy, Lubomirscy, Sanguszkowie i Potoccy. W XV-XVI w. istniał tu zamek, który osłaniały z jednej strony wody Horynia, a z drugiej fosy i mury obronne. W późniejszym okresie zamek był kilkakrotnie przebudowywany. Ostatnich zmian, które nadały mu charakter rezydencji w stylu barokowym, dokonał Paweł Antoni Fontana. W posiadłości dwukrotnie gościł król Stanisław August Poniatowski. W XIX w. pałac nie był zamieszkiwany, ale wciąż utrzymywano go starannie. W 1870 r. Sanguszkowie oddali go na koszary wojsk rosyjskich. Dwukondygnacyjny pałac jest wzniesiony na planie prostokąta. Główny element fasady stanowi półowalny, pilastrowany ryzalit z portykiem w wielkim porządku (dwie kolumny jońskie przyścienne i dwie półkolumny) zwieńczonym ścianką attykową. Fasadę zdobią ponadto dwa dwuosiowe, trójścienne ryzality boczne. W elewacji ogrodowej dominuje podwyższony, trójosiowy ryzalit pozorny z zaokrąglonymi narożnikami, boniowany, w górnej części dzielony pionowymi pilastrami. Gzyms kroksztynowy zamyka wszystkie elewacje. Po lewej stronie pałacu znajduje się dwukondygnacyjna oficyna. Jej lewą elewację boczną wzmacniają masywne przypory. Oficyna łączy się z pałacem galerią arkadową dekorowaną pilastrami. Po jej wschodniej stronie znajduje się otwarta arkada. Tutaj usytuowano bramę wjazdową z trójkątnymi frontonami z obu stron. Murowany, trójprzęsłowy most zbudowano w XVIII w. Do zespołu pałacowego należy również budynek skarbca, zwany potocznie "zamkiem". Jest to dwukondygnacyjna budowla, wzniesiona na fundamentach dawnych fortyfikacji, która pełniła funkcję skarbca książęcego, a także służyła celom mieszkalnym. Po II wojnie światowej pałac zasławski zamienił się, jak to w socjalizmie, w ruinę, która jednak czyni wciąż duże wrażenie. Widać znaczną skalę założenia i ślady wspaniałej architektury.

Nierozerwalnie związany jest z pałacem KOŚCIÓŁ P.W. ŚW. JÓZEFA, położony na zachód od niego. Został wybudowany w latach 1750-1760 jako kościół klasztorny oo. misjonarzy. Jest to późnobarokowa, trójnawowa bazylika z rozwiniętym transeptem oraz prostokątnym prezbiterium przekrytym krzyżowymi sklepieniami. Po obu stronach głównej fasady stoją wieże-dzwonnice o trzech kondygnacjach, połączone z głównym obiektem piętrowymi przejściami. Do kościoła przylega piętrowy, murowany budynek klasztorny (koniec XIX w.), który tworzy dziedziniec.


Powrót