Białoruś 2004HRUSZÓWKA
Zespół dworski w dawnym majątku Reytanów.
Miejsce urodzenia i śmierci Tadeusza Reytana (1741-1780), posła nowogródzkiego, wsławionego dramatycznym
protestem przeciwko rozbiorowi Polski na sejmie warszawskim w 1773 r.
Cały teren dawnej posiadłości Reytanów zajmuje ok. 14 ha. Jej wielkim walorem jest to, że cały zespół zabudowy dworskiej zachował się niemal w komplecie, a jego kompozycja przestrzenna nie została zakłócona przez współczesne budowle. Drewniany modernistyczny dwór w Hruszówce został zbudowany w k. XIX w. przez Józefa Reytana, na miejscu rozebranego przezeń starego klasycystycznego dworu z XVIII w., w którym przyszedł na świat Tadeusz Reytan. Jest to budynek parterowy, na planie prostokąta, wzniesiony na wysokiej podmurówce starego dworu kryjącej sklepione piwnice, nakryty wysokim dachem z mansardami. Przed dworem stoją dwie murowane oficyny (jedna w ruinie), być może pochodzące jeszcze z okresu budowy starego dworu. Najstarszą budowlą zespołu jest lamus, zwany Murowanką, pochodzący zapewne z przeł. XVII i XVIII w. Jest to nieduża budowla na planie kwadratu, upamiętniona tym, że tu właśnie, w odosobnieniu, spędził ostatnie pięć lat życia Tadeusz Reytan, który w 1775 r. popadł w obłęd i tu zakończył swe życie, wg miejscowej tradycji - popełniając samobójstwo za pomocą stłuczonej szyby. Inne budowle zespołu są znacznie późniejsze, w większości wzniesiono je w k. XIX w. Należą do nich: dom ekonoma, oranżeria, lodownia, gorzelnia, psiarnia, stodoła, warsztat i dwie stajnie. Cały zespół otacza nieduży park wraz z sadem. Główne elementy założenia parkowego stanowią obsadzone lipami aleje wjazdowe, sięgające daleko poza granice posiadłości, alejki spacerowe, szpalery oraz dwa stawy. W znacznym oddaleniu od dworu, na skraju lasu, po lewej stronie drogi do Lachowicz znajduje się neogotycka kaplica grobowa Reytanów ufundowana tuż przez I wojną światową przez Henryka Grabowskiego. W kaplicy pochowano Józefa Reytana, a także sprowadzone z Lachowicz prochy jego rodziców - Stefana i Marii z Niesiołowskich. W l. 30-tych XX w. w kaplicy złożono także szczątki Tadeusza Reytana, odkryte w 1930 r. w obmurowanym cegłą grobie w miejscu zwanym "Pod Grabem", położonym w pobliżu dworu, tradycyjnie uznawanym przez mieszkańców Hruszówki za miejsce pochówku bohatera. Kaplica jest jednym z piękniejszych przykładów neogotyku na Białorusi. Jest to budowla na planie prostokąta ze ściętymi narożami w części ołtarzowej. Bogato zdobiona fasada ze schodkowym portalem, zwieńczona jest strzelistym szczytem, flankowanym pinaklami. Budowlę otacza metalowe ogrodzenie z bramą. |