powrót na początek        Litwa i Białoruś 2003       Litwa       SZYDŁÓW

zdjęcia Szydłów. Kościół katolicki. Kościół katolicki p.w. Narodzenia NMP, baro­kowy, zbudowany w l. 1760-86, remontowany w 1892 i w 1925 r. Szydłów jest jednym z najbar­dziej znanych ośrod­ków kultu maryjnego i miejsc pielgrzymkowych na Litwie, zwany niegdyś Żmudzką Częstochową, a obecnie - Żmudzkim Lourdes. Sława tego miejs­ca zaczęła się od cudow­nego ukazania się Matki Bos­kiej na pocz. XVII w. W tym okresie nie istniała tu parafia katolicka, bowiem w 1532 r. właściciel miejsco­wych dóbr, kasztelan witebski Melchior Zawisza przeszedł na kalwinizm, a istniejący tu od 1457 r. kościół został zlikwidowany. W końcu XVI w. kalwinizm święcił na Żmudzi największe triumfy, w całej diecezji żmudzkiej zostało tylko 7 księży katolickich.

W 1612 r. pastuszkowie zobaczyli na ogromnym kamieniu leżącym wśród pól pod miasteczkiem postać płaczącej kobiety, trzymającej w ramionach dziecko. Pastuszkowie zawiadomili miejscowego kalwiń­skiego katechetę Mikołaja Fierasa i nauczyciela Salomona Grodzkiego, którzy przybyli na miejsce objawienia i zapytali kobietę, czemu płacze. Ona zaś odparła, że płacze, ponieważ niegdyś w tym miejscu czczono jej syna, a obecnie sieje się tu zboże. Po tym wyjaśnieniu postać zniknęła. Później zaś, jeden z mieszkańców Szydłowa, stuletni, na wpół niewidomy starzec, wyjaśnił, że w pobliżu kamienia stał niegdyś kościół katolicki, zlikwidowany przez właścicieli majątku przed 80-ciu laty. O wydarzeniu tym zawiadomiono kurię biskupią w Worniach. Na miejsce przybył wydelegowany jej przedstawiciel ks. Jan Kozakiewicz, późniejszy proboszcz szydłowski i biskup sufragan żmudzki. Wspomniany starzec wskazał mu miejsce koło kamienia, na którym ukazała się postać Matki Boskiej. Niegdyś zakopano tu skrzynię, zawiera­jącą dokumenty i część wyposażenia zlikwidowanego kościoła. Spoczywa­jącą w ziemi przez 80 lat skrzynię odkopano i oprócz akt kościelnych znaleziono w niej cenne ornaty, a także obraz Matki Boskiej z Dzieciąt­kiem. Wg tradycji, po odkopaniu skrzyni starzec odzyskał wzrok. Wieść o cudownym objawieniu szybko rozeszła się wśród ludu i do Szydłowa zaczęły przybywać pielgrzymki z całej Żmudzi. Zmobilizowało to żmudzką kurię biskupią do rozpoczęcia procesu o zwrot funduszy kościelnych przejętych w Szydłowie przez kalwinów, zakończonego dekretem sądu trybunalskiego w 1622 r., zwracającym katolikom ich własność. Od tego czasu rozpoczął się też upadek szybko tracącego wiernych miejscowego zboru kalwińskiego, który ostatecznie zlikwidowano w 2 poł. XVIII w. Na miejscu objawienia wzniesiono niebawem nieduży drewniany kościół katolicki, poświęcony przez biskupa żmudzkiego Piotra Parczewskiego w 1651 r. W świątyni umieszczono wydobyty ze skrzyni otoczony kultem obraz. Za ołtarz służył natomiast kamień, na którym miała się ukazać Matka Boska. Liczne wota składane przez masowo przybywające pielgrzymki pozwoliły w następnym stuleciu na budowę w Szydłowie znacznie okazalszej, istniejącej do dziś świątyni. Rozpoczął ją w 1760 r. ówczesny proboszcz, późniejszy biskup żmudzki Jan Dominik Łopaciński. Nowy kościół wzniesiono w innym miejscu, bliżej centrum miasteczka, stary pozostawiono natomiast na dawnym miejscu jako kaplicę. Budowy świątyni dokończył w 1786 r. Tadeusz Bukaty, proboszcz szydłowski, sufragan żmudzki i tytularny biskup tespieński. Jego staraniem sprowadzo­no również wykonany w Londynie marmurowy posąg Matki Boskiej, który umieszczono w starej kaplicy i ustawiono na kamieniu w miejscu objawie­nia. Po zakończeniu budowy nowego kościoła, w dniu 8 października 1786 r. w Szydłowie odbyła się wielka uroczystość koronacji cudownego obrazu, z udziałem 12 biskupów, starosty żmudzkiego Antoniego Giełguda, 5 wojewodów, licznych senatorów oraz ok. 30 tys. pielgrzymów z Litwy, Polski i Prus. Obrzędu koronacji obrazu (poświęconą w Rzymie przez papieża Piusa VI koroną) dokonał na rynku miasteczka biskup żmudzki książę Stefan Giedroyć, po czym obraz uroczyście wniesiono do nowej świątyni. Obraz MB Szydłowskiej jest jednym z trzech koronowanych wizerunków maryjnych na Litwie - obok obrazów MB Ostrobramskiej i MB Trockiej. Od tego czasu Szydłów stał się jednym z najważniejszych ośrodków pielgrzymkowych na Litwie. Na główne uroczystości i odpusty odbywają­ce się tu 8 września, w dniu patronki kościoła - święta Narodzenia NMP (Matki Boskiej Siewnej) - przybywały tu tłumy liczące kilkadziesiąt tys. wiernych, a w okresie międzywojennym sięgające nawet 100 tys. Po okresie rządów komunistycznych ośrodek maryjny w Szydłowie w pełni się odrodził, a uroczystości religijne ponownie gromadzą tu tysiące pielgrzymów i turystów. W 1976 r. papież Paweł VI nadał kościołowi w Szydłowie tytuł bazyliki mniejszej. W 1993 r. sanktuarium odwiedził papież Jan Paweł II. Kościół w Szydłowie jest halową świątynią trójna­wową, z wydłużonym pięciobocznym prezbiterium i dwiema niskimi zakrystiami. Ściany świątyni wzniesione są z czerwonej cegły, otynkowano jedynie niektóre elementy elewacji. Kilkukondygnacyjną fasadę flankują dwie czworoboczne wieże, pomiędzy którymi wznosi się wysoki piętrowy ozdobny fronton attykowy. Podobny wieńczy szczyt nawy od strony prezbiterium. Dekorację elewacji stanowią pilastry, w narożach wież zwielokrotnione, oraz rozwinięte gzymsy. Fasadę zdobią ponadto: portal, nad którym znajduje się polichromia, liczne płyciny i nisze różnego kształtu oraz pokrywające jej dolną część boniowanie. Cenne jest późnobarokowe wyposażenie wnętrza wiątyni, dekorowane licznymi stiukowymi ołtarzami, z rzeźbami wykonanymi w l. 1762-78 przez rzeźbiarza Tomasza Podhajskiego. Rzeźby przedstawiają świętych, anioły, zwierzęta i stwory mityczne. W ornamentyce wykorzystano też girlandy i motywy roślinne oraz wizerunki instrumentów muzycznych. Szczególnie bogatą oprawę mają ołtarze, ambona i chór. Na uwagę zasługuje także prospekt organowy z 1789 r., przypisywany Mikołajowi Jansonowi z Wilna. W ołtarzu głównym znajduje się słynący cudami koronowany obraz MB z Dzieciątkiem, w typie rzymskiego obrazu Santa Maria Maggiore. Jest to pochodząca z 1 poł. XVII w. kopia oryginału, datowanego na poł. XV w., spalonego przez kalwinów na pocz. XVII w. Obraz, znany jako wizerunek MB Szydłowskiej i otoczony licznymi wotami, ubrany jest w metalową sukienkę, wykonaną w 1764 r. przez złotnika L. Hoffmana.

Kaplica NMP modernistyczna, z elementami neogotyku, wzniesiona w l. 1912-24 wg projektu architekta i rzeźbiarza Antoniego Wiwulskiego (proj. z 1911 r.), w otoczonym kultem miejscu objawienia MB Szydłowskiej. Sanktuarium wzniesiono na miejscu istniejących tu poprzednio drewnianych kaplic chroniących miejsce cudownego objawie­nia. Jest to budowla w kształcie czworobocznej białej wieży-obelisku wysokości blisko 40 m, o wyodrębnionych narożach w formie wzmocnionych za pomocą szkarp słupów, wystających nieco ponad krawędź dachu. Wieża wyrasta z kwadratowej szerszej podstawy o boku ok. 10 m, w której narożach znajdują się niskie czworoboczne wieżyczki. Front budowli zdobi arkadowy portal oraz gigantyczny krzyż w formie profilowanej płaskorzeźby, zajmujący całą wysokość frontowej elewacji wieży. Pozostałe elewacje zajmują wysokie ostrołukowe okna z witrażami.
W centrum znajduje się ołtarz obejmujący duży głaz, na którym miała się ukazać Matka Boska. Nad głazem, na kolumnie, ustawiono posąg MB wykonany w XVIII w. z marmuru i sprowadzony tu z Londynu. W kaplicy znajdują się także pozostałości wykopanej w pobliżu kamienia skrzyni, w której wg tradycji znaleziono cudowny obraz MB z Dzieciątkiem oraz dokumenty i część sprzętów ze stojącego niegdyś w tym miejscu kościoła, zlikwido­wanego w XVI w. na skutek przejścia większości ludności na kalwinizm. Kaplica stoi pośrodku rozmieszczonego na pagórkach cmentarza.

Powrót