Miasto we wschodniej Szwecji (178 tys. mieszkańców), położone nad rzeką Fyris u jej ujścia do jeziora
Melar; ważny ośrodek kulturalno-naukowy i turystyczny. Uppsala została założona w IX w., stając się
wkrótce ośrodkiem życia politycznego i religijnego powstającego państwa szwedzkiego. W 1130 r. w mieście
utworzono biskupstwo (od 1164 r. arcybiskupstwo). W 1477 r. powołano do życia najstarszy uniwersytet
w kraju. Od połowy XVI w. do I połowy XVII w. Uppsala była siedzibą szwedzkich monarchów. W 1702 r.
znaczna część miasta została zniszczona przez pożar.
Uppsala to nie tylko szwedzki Oksford - stare uniwersyteckie miasto - to przede wszystkim historyczne
i religijne serce Szwecji, czego widomym znakiem jest wiele wspaniałych zabytków.
W samym centrum średniowiecznego miasta, tylko o 10 minut drogi od stacji kolejowej wznosi się ogromna
gotycka katedra - Domkyrkan, największa w całej Skandynawii. Jej budowniczym przyświecał jeden cel -
udowodnić mieszkańcom Trondheim w Norwegii, że może powstać coś wspanialszego, niż ich potężny kościół. Swej
konkurentce, zbudowanej z importowanego kamienia, katedra w Uppsali ustępuje jednak materiałem, którym
w jej przypadku jest lokalna cegła. Na zwiedzających ten przybytek, duże wrażenie robi pogłos we wnętrzu.
Szczególnie godne uwagi jest obejście w stylu francuskiego gotyku z wieńcem skąpanych w złocie
polichromii kaplic - jedną z nich zdobi pieczołowicie odrestaurowane XIV-wieczne malowidło przedstawiające
legendę św. Eryka, patrona Szwecji: jego koronację, krucjatę na terytorium Finlandii, ostateczną klęskę
i egzekucję z rąk Duńczyków. Relikwie św. Eryka spoczywają, pilnie strzeżone, w bocznej kaplicy nawy. Są
tam też sarkofagi: rebelianta z okresu Reformacji, Gustawa Wazy, jego syna Jana III, a także przyrodnika
Linneusza, który mieszkał w Uppsali. Upływ czasu, zniszczenia wskutek pożarów i inwencja kolejnych
użytkowników świątyni (np. dwie charakterystyczne wieże dobudowano dopiero w końcu XIX w.) spowodowały,
że dzisiejszy wygląd wielokrotnie odnawianej i przebudowywanej katedry nie bardzo przypomina XIII-wieczne
centrum życia duchowego.
Historia lepiej obeszła się z budynkami otaczającymi Domkyrkan. Naprzeciwko jej fasady zachodniej
wznosi się zwieńczone cebulastą kopułą, zbudowane w 1625 r., uniwersyteckie Gustavianum, które - ze
względu na świetnie zachowaną salę sekcji zwłok - stanowi przedmiot dumy tutejszego biura informacji
turystycznej. W tym samym gmachu mieszczą się jeszcze niewielkie zbiory antyczne egipskie i grecko-rzymskie,
oraz zabytki nordyckie.
Obecna siedziba uniwersytetu - imponujący, neorenesansowy, XIX-wieczny budynek - znajduje się po
drugiej stronie ulicy. W tym dawnym seminarium duchownym mają miejsce obecnie wykłady i ćwiczenia oraz
majowe ceremonie magisterskie. Spośród bardziej znanych absolwentów uczelni warto wymienić przyrodnika
Carla von Linne (Linneusza) i Andersa Celsjusza, twórcę 100-stopniowej skali temperaturowej. Na tyłach
uniwersytetu znajduje się Carolina Rediviva - uniwersytecka biblioteka. Co roku 30 kwietnia - mimo że
wtedy zwykle jeszcze leży śnieg - spotykają się tu na obchodach pierwszego dnia wiosny studenci ubrani
w tradycyjne, przypominające marynarskie, czapki. Jest to jedna z największych bibliotek w Skandynawii -
jej księgozbiór liczy ok. 4 mln egzemplarzy. Biblioteka szczyci się największym na świecie zbiorem
pamiątek po Koperniku, wśród których wyróżniają się tablice astronomiczne z własnoręcznymi adnotacjami
astronoma. Kolekcja ta to jeden z łupów wojennych, który trafił do Szwecji razem z wieloma polskimi
zbiorami dzieł sztuki i książek w czasie "potopu". Po tym wszystkim zamek, niedostępny dla
zwiedzających, może tylko rozczarować. W 1702 r. potężny pożar pochłonął dwie trzecie miasta w tym
również zamek. Z potężnej budowli ocalało wówczas tylko jedno skrzydło i dwie wieże, co dziś wygląda
trochę jak hollywoodzka dekoracja filmowa, daje jednak pewne pojęcie o pierwotnym kształcie zamku.
W tym dawnym uniwersyteckim ogrodzie botanicznym do dziś zachowało się wiele roślin sprowadzonych tu
i sklasyfikowanych przez wielkiego botanika w 1741 r.
Zamek królewski został wzniesiony na wzgórzu ponad miastem po 1540 r. przez króla
Gustawa Wazę.
|