Litwa i Białoruś 2003 Litwa WILNO Katedra katolicka p.w. śś. Stanisława i Władysława
Katedra katolicka p.w. śś. Stanisława i Władysława.
Katedra wileńska została ufundowana przez Władysława Jagiełłę, po przyjęciu przez niego i przez
całą Litwę chrztu w 1387 r. Początkowo był to kościół drewniany, który stanął na miejscu
znajdującego się tu przedtem pogańskiego świętego gaju. Katedra jest ogromną bezwieżową trójnawową
budowlą halową wzniesioną na planie prostokąta.
Fasadę, z rzeźbami nadwornego rzeźbiarza króla Stanisława Augusta - Tomasa Righiego, wykonanymi
w l. 1783-1791, akcentuje monumentalny portyk o sześciu kolumnach dźwigających szerokie
ozdobione pasem fryzu belkowanie i otoczony gzymsem kostkowym trójkątny fronton z płaskorzeźbą
przedstawiającą ofiarę Noego po wyjściu z Arki. W niszach po obu stronach portyku umieszczono
ogromne posagi proroków Abrahama i Mojżesza, a pod portykiem - podobnej wielkości figury
czterech Ewangelistów i płaskorzeźby ze scenami z dziejów apostolskich.
Fronton wieńczą trzy duże rzeźby św. Heleny, św. Kazimierza i św. Stanisława. Obie elewacje boczne
ozdabiają sześciokolumnowe galerie; w niszach pod kolumnami umieszczono w 1833 r. przeniesione
z zamkniętego wówczas kościoła św. Kazimierza serie posągów przedstawiających królów z dynastii
Jagiellonów i świętych jezuickich. Po obu stronach prezbiterium znajdują się pomieszczenia na
planach kwadratów, nakryte dużymi kopułami na ośmiobocznych bębnach. Jedno z nich mieści kaplicę
św. Kazimierza, drugie - zaprojektowaną przez Gucewicza zakrystię ze skarbcem na piętrze. Kaplicę św.
Kazimierza, zlokalizowana na prawo od ołtarza głównego, jest najwspanialszą z kaplic katedralnych,
fundowaną przez króla Zygmunta III Wazę w 1626 r. (współfundatorem był Władysław IV). Kaplica
poświęcona jest królewiczowi Kazimierzowi (1458-1484), synowi Kazimierza Jagiellończyka, słynącemu
z niezwykłej pobożności, beatyfikowanemu w 1521 r., kanonizowanemu w 1602 r.
i uznanemu za patrona Litwy. Wnętrze ozdabiają szwedzkie piaskowce, włoskie i karpackie
granity oraz alabastry i marmury, a przede wszystkim czarny marmur z podkrakowskiego
Dębnika. Na ścianach znajdują się freski o tematyce związanej ze św. Kazimierzem, wykonane w 1692
r. przez wybitnego artystę włoskiego Michelangello Palloniego. Na miejscu pierwotnego srebrnego ołtarza
oddanego przez Jana Kazimierza na potrzeby odbudowy zniszczeń po potopie szwedzkim, znajduje się obecnie
wspaniały ołtarz stiukowy. W centrum ołtarza umieszczono bogato zdobioną srebrną trumnę ze szczątkami
św. Kazimierza, wykonaną w 1704 r. W ołtarzu znajduje się także słynny, namalowany ok. 1520 r.
niewielki obraz okryty srebrną sukienką, przedstawiający
św. Kazimierza... z trzema rękami. Prawdziwą perełką jest znajdująca się w kaplicy niewielka
drewniana, pozłacana XVII-wieczna przenośna ambona w kształcie kielicha. W niszach umieszczonych
w ścianach kaplicy znajduje się 8 drewnianych posrebrzanych figur z poł. XVII w.,
przedstawiających władców z dynastii Jagiellonów. Wykonane z czarnego marmuru tablice epitafijne
upamiętniają pochowanych w krypcie katedralnej królewskich zmarłych: Aleksandra Jagiellończyka,
Elżbietę Habsburżankę, Barbarę Radziwiłłównę i Władysława IV. Groby królewskie, których lokalizacja
była nieznana, zostały odkryte w krypcie podczas wielkiej powodzi w Wilnie w 1931 r.
Uroczysty, powtórny pogrzeb szczątków królewskich miął miejsce w 1933 r. 
W kaplicy jest też cudowny obraz Madonny ze Świątyni, zw. Sapieżyńską, lub Świętomichalską, namalowany
w 1 poł. XVI w., przeniesiony tu z kościoła św. Michała. W rozległych podziemiach,
oprócz grobów królewskich, obejrzeć można fragmenty odkrytych w 1985 r. najstarszych
z zachowanych na Litwie fresków pochodzących z k. XIV w. Przed katedrą stoi wysoka wielokondygnacyjna dzwonnica. Dolna, czworoboczna część dzwonnicy to wzniesiona w XIV w. dawna baszta, włączona w obręb murów wzniesionego w XV w. Zamku Dolnego, nad którą w k. XVI w. nadbudowano trzy nowe ośmioboczne kondygnacje. Na dzwonnicy znajduje się 10 zabytkowych dzwonów z XVI-XVIII w. oraz zegar z 1803 r. |